Rola LNG w Polskim Sektorze Energetycznym

LNG jako strategiczny element bezpieczeństwa energetycznego Polski

Skroplony gaz ziemny (LNG) stał się w ostatnich latach kluczowym elementem strategii dywersyfikacji źródeł dostaw gazu do Polski. Przez dekady polski sektor energetyczny był uzależniony od dostaw rosyjskiego gazu, co stanowiło nie tylko wyzwanie ekonomiczne, ale przede wszystkim zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju. W niniejszym artykule analizujemy, jak rozwój infrastruktury LNG zmienił pozycję Polski na europejskiej mapie gazowej oraz jakie perspektywy otwierają się przed tym sektorem w najbliższych latach.

Terminal LNG w Świnoujściu - kamień milowy polskiej energetyki

Terminal odbiorczy LNG im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu, uruchomiony w 2015 roku, stanowi największą inwestycję w historii polskiego sektora gazowego. Ten nowoczesny obiekt, zarządzany przez spółkę Gaz-System, umożliwił Polsce dołączenie do grona państw mogących importować gaz ziemny drogą morską z dowolnego kierunku na świecie.

Kluczowe parametry i możliwości terminalu:

• Początkowa zdolność regazyfikacyjna - 5 mld m³ gazu rocznie.
• Rozbudowa w 2020 roku - Zwiększenie mocy do 6,2 mld m³ rocznie.
• Planowana dalsza rozbudowa - Do 8,3 mld m³ rocznie po 2023 roku.
• Infrastruktura magazynowa - Dwa zbiorniki LNG o pojemności 160 000 m³ każdy, z planami budowy trzeciego.
• Możliwości przeładunkowe - Obsługa największych na świecie metanowców klasy Q-flex.
• Usługi dodatkowe - Przeładunek LNG na mniejsze jednostki, załadunek na cysterny samochodowe, możliwość bunkrowania statków.

Terminal w Świnoujściu od początku funkcjonowania systematycznie zwiększa swoją rolę w bilansie gazowym Polski. W 2020 roku odpowiadał za ponad 25% importu gazu do kraju, a w 2022 roku, po wstrzymaniu dostaw z Rosji, jego znaczenie jeszcze wzrosło.

Dywersyfikacja dostaw gazu - niezależność od tradycyjnych kierunków

Rozwój infrastruktury LNG pozwolił Polsce na znaczące zwiększenie dywersyfikacji dostaw gazu. Najważniejsze umowy i kierunki dostaw:

• Katar - Długoterminowy kontrakt z Qatar Liquid Gas Company Limited na dostawy 2 mln ton LNG rocznie (ok. 2,7 mld m³ po regazyfikacji) podpisany w 2009 roku i obowiązujący do 2034 roku.
• USA - Długoterminowe kontrakty z Cheniere Energy (2018) oraz Venture Global LNG (2019) na łączną ilość około 5,5 mld m³ gazu rocznie po regazyfikacji.
• Dostawy spotowe - Uzupełniające dostawy z różnych kierunków, m.in. z Norwegii, Nigerii, Trynidadu i Tobago.

Dzięki tej dywersyfikacji Polska już w 2022 roku mogła całkowicie zrezygnować z importu gazu z Rosji, co było szczególnie istotne w kontekście wojny w Ukrainie i wykorzystywania przez Rosję surowców energetycznych jako narzędzia politycznego nacisku.

Ekonomika LNG - konkurencyjność cenowa i elastyczność dostaw

Przez lata panowało przekonanie, że gaz dostarczany rurociągami będzie zawsze tańszy od LNG, które wymaga kosztownych procesów skraplania, transportu morskiego i regazyfikacji. Rzeczywistość rynkowa zweryfikowała jednak ten pogląd:

• Dynamika cen spotowych - W okresach nadpodaży LNG na rynkach światowych (np. w latach 2019-2020) ceny spotowe LNG były często niższe niż gazu z kontraktów długoterminowych indeksowanych do ropy naftowej.
• Przewaga kontraktów długoterminowych - Polskie kontrakty na dostawy LNG z USA oparte są na cenach gazu z amerykańskiego hubu Henry Hub, które historycznie są niższe i mniej zmienne niż ceny europejskie.
• Kosztowna niezależność - Nawet jeśli w niektórych okresach LNG jest droższe od gazu rosyjskiego, różnica cenowa traktowana jest jako "premia ubezpieczeniowa" za bezpieczeństwo energetyczne.
• Możliwość renegocjacji - Sama możliwość importu LNG wzmocniła pozycję negocjacyjną Polski wobec tradycyjnych dostawców.

W 2020 roku PGNiG (obecnie część Grupy Orlen) wygrało arbitraż z Gazpromem, uzyskując obniżkę cen gazu i zwrot nadpłaconych kwot. Tak znaczące ustępstwo ze strony rosyjskiego giganta było możliwe m.in. dzięki realnej alternatywie w postaci dostaw LNG.

Polska jako hub gazowy regionu

Rozwój infrastruktury LNG w połączeniu z innymi inwestycjami gazowymi otwiera przed Polską możliwość stania się regionalnym hubem gazowym dla Europy Środkowo-Wschodniej:

• Interkonektory - Połączenia z systemami gazowymi sąsiednich krajów: Niemiec, Czech, Słowacji, Ukrainy, Litwy.
• Gazociąg Baltic Pipe - Połączenie z norweskim szelfem kontynentalnym o przepustowości 10 mld m³ rocznie, uruchomione w 2022 roku.
• FSRU w Zatoce Gdańskiej - Planowany pływający terminal regazyfikacyjny o przepustowości 4,5 mld m³ rocznie, który ma być uruchomiony do 2028 roku.

Dzięki tej infrastrukturze Polska może nie tylko zaspokoić własne potrzeby, ale również reeksportować gaz do krajów sąsiednich, stając się istotnym graczem w regionalnym handlu gazem. Już teraz część gazu z terminalu w Świnoujściu trafia na Ukrainę i Litwę.

LNG małej skali - nowe możliwości wykorzystania

Oprócz tradycyjnego importu gazu przez duży terminal, w Polsce dynamicznie rozwija się również segment tzw. LNG małej skali, czyli wykorzystania skroplonego gazu ziemnego w mniejszych ilościach i na krótsze dystanse:

• Transporty cysternami - Terminal w Świnoujściu posiada infrastrukturę do załadunku LNG na cysterny samochodowe, które mogą dostarczać gaz do miejsc bez dostępu do sieci gazowej.
• Stacje regazyfikacji - Lokalne stacje umożliwiające zasilanie gazem przedsiębiorstw i osiedli oddalonych od głównych gazociągów.
• LNG jako paliwo transportowe - Wykorzystanie LNG w transporcie ciężkim i morskim jako alternatywy dla oleju napędowego i paliw żeglugowych. PKN Orlen rozwija sieć stacji tankowania LNG dla ciężarówek.
• Bunkrowanie statków - Usługa tankowania statków LNG, istotna w kontekście zaostrzających się norm emisyjnych w transporcie morskim.

Te zastosowania, choć ilościowo mniejsze niż tradycyjny import gazu, otwierają nowe rynki i segmenty biznesowe dla polskich firm energetycznych.

Wyzwania i ograniczenia rozwoju LNG w Polsce

Mimo niekwestionowanych sukcesów, rozwój sektora LNG w Polsce napotyka też na pewne wyzwania:

• Wysokie koszty inwestycyjne - Budowa i rozbudowa infrastruktury LNG wymaga znaczących nakładów kapitałowych.
• Zmienność rynku światowego - Ceny LNG podlegają znacznym wahaniom, co może wpływać na opłacalność importu.
• Konkurencja innych źródeł energii - Rozwój OZE i magazynów energii może w długim terminie ograniczać popyt na gaz.
• Wyzwania klimatyczne - Mimo że gaz ziemny jest mniej emisyjny niż węgiel, nadal jest paliwem kopalnym generującym emisje CO2.
• Możliwe przyszłe ograniczenia regulacyjne - Polityka klimatyczna UE może w przyszłości nakładać coraz większe obciążenia na wykorzystanie paliw kopalnych, w tym gazu.

Jednym z rozwiązań tych wyzwań jest rozwój technologii LNG niskoemisyjnego (tzw. green LNG) oraz przygotowanie infrastruktury do obsługi alternatywnych gazów, takich jak biometan czy wodór.

Perspektywy rozwoju rynku LNG w Polsce

Rynek LNG w Polsce ma przed sobą obiecujące perspektywy rozwoju, zarówno w kontekście importu, jak i nowych zastosowań:

• Dalszy wzrost importu - Rozbudowa terminalu w Świnoujściu i budowa FSRU w Zatoce Gdańskiej zwiększą możliwości importowe do około 13 mld m³ rocznie.
• Integracja regionalna - Wzmocnienie roli Polski jako kraju tranzytowego i dostawcy gazu dla sąsiadów.
• Rozwój zastosowań transportowych - Zwiększenie liczby pojazdów ciężarowych i statków zasilanych LNG.
• Elastyczne wsparcie dla OZE - Elektrownie gazowe jako źródło elastycznej mocy, uzupełniające niestabilne źródła odnawialne.
• Rozwój handlu i obrotu - Wzmocnienie pozycji polskich firm na międzynarodowych rynkach handlu LNG.

Grupa Orlen, po fuzji z PGNiG, staje się kluczowym graczem na polskim rynku LNG, z ambicjami ekspansji na rynki zagraniczne. Firma rozwija kompetencje w zakresie handlu międzynarodowego LNG i wprowadza innowacyjne rozwiązania, takie jak kontrakty na dostawy LNG z USA oparte na formule free-on-board (FOB), dające swobodę wyboru miejsca dostawy.

LNG a Europejski Zielony Ład

Ważnym aspektem przyszłości LNG w Polsce jest jego rola w kontekście polityki klimatycznej UE i Europejskiego Zielonego Ładu:

• Gaz jako paliwo przejściowe - Mimo dążenia do neutralności klimatycznej, UE uznaje rolę gazu ziemnego jako paliwa przejściowego, pozwalającego na odejście od węgla.
• Taksonomia UE - Inwestycje gazowe pod pewnymi warunkami zostały uznane za "zrównoważone" w taksonomii UE, co ułatwia ich finansowanie.
• Technologie ograniczające emisje - Rozwój wychwytywania i składowania CO2 (CCS) może przedłużyć "żywotność" gazu w miksie energetycznym.
• Biogaz i biometan - Istniejąca infrastruktura gazowa może być w przyszłości wykorzystywana do transportu i dystrybucji gazów odnawialnych.

Polskie firmy energetyczne dostrzegają te trendy i już teraz inwestują w technologie ograniczające ślad węglowy LNG oraz rozwijają kompetencje w obszarze gazów odnawialnych.

Podsumowanie

Rozwój sektora LNG w Polsce w ciągu ostatniej dekady można uznać za jeden z najważniejszych sukcesów polskiej polityki energetycznej. Terminal w Świnoujściu, długoterminowe kontrakty na dostawy oraz rozwój powiązanej infrastruktury fundamentalnie zmieniły pozycję Polski na europejskim rynku gazu, zapewniając bezpieczeństwo dostaw i wzmacniając niezależność energetyczną kraju.

W najbliższych latach sektor LNG w Polsce będzie się dalej rozwijał, zarówno w obszarze tradycyjnego importu surowca, jak i nowych zastosowań, takich jak transport czy małoskalowe zastosowania przemysłowe. Jednocześnie polski sektor gazowy stoi przed wyzwaniem dostosowania się do wymogów polityki klimatycznej i transformacji w kierunku gazów niskoemisyjnych i odnawialnych.

Jedno jest pewne - inwestycje w infrastrukturę LNG zrealizowane w ostatnich latach dają Polsce solidne podstawy do sprostania wyzwaniom zmieniającego się rynku energii i zapewniają elastyczność w kształtowaniu przyszłego miksu energetycznego.